Sta jij soms stil bij waarom we toetsen geven aan leerlingen? Toetsen we om na te gaan of de leerkracht alle leerstof heeft onderwezen? Of toetsen we omdat we leerlingen willen verder helpen in hun leerproces op weg naar zelfstandige beheersing? Dat laatste is toch waar het uiteindelijk om draait in onderwijs, niet?

Maar hoe kunnen we ervoor zorgen dat leerlingen de leerstof beheersen en dat ze in staat zijn zelfstandig taken uit te voeren? Wel, in dit leerpad maak je kennis met formatief handelen, hoewel formatief evalueren misschien bekender in de oren klinkt. 'Evalueren of toetsen' is letterlijk het ‘onderzoeken in hoeverre iemand wat kan of weet’. Maar we zien te vaak een eng begrip van toetsen, hoewel toetsing breed is: of leerlingen nu hun vinger opsteken, een quiz maken, presentatie geven of een toets maken – het zijn allemaal werkvormen die leiden tot inzichten op basis waarvan je conclusies kunt trekken. We benadrukken daarom dat we formatief gaan handelen: het is een manier van lesgeven die als doel heeft om leerlingen inzicht te geven in hun eigen leerproces, hun motivatie te bevorderen en om leerlingen meer eigenaarschap toe te kennen.

De conclusies die je trekt uit de inzichten die je verkrijgt, kunnen formatief of summatief zijn. Een formatieve conclusie geef inzicht en kan er bijvoorbeeld toe leiden dat je besluit om extra aandacht aan een onderwerp te besteden. Het is een conclusie waar geen beoordeling aan vast zit en die dus enkel dient om het leerproces te ondersteunen. Een summatieve conclusie dient als afsluiting of als conclusie van het leren en hierop volgt dus een beoordeling. 

(cartoon toetsrevolutie, 2014).